Գրում ես հայերեն, երբեմն ասում ես՝ ընթերցողները էսպես, ընթերցողները էնպես, բայց չես ճանաչում քաղաքացուդ, չգիտես ժողովրդիդ խորքից, չես պատկերացնում՝ քո խոսքը որքան որոշիչ կարող է լինել, դաշտը չես պատկերացնում ու բողոքում ես, ասում ես՝ ընթերցողներ չկան։ Բայց դու ո՞վ դարձար, որ ընթերցող ես սպասում, եթե քո երկրում մարդիկ կան, որոնք տարրական իրավագիտակցություն չունեն, և այդ մարդկանց դու պիտի մոտենաս, որպես մտավորական, ժամանակ առ ժամանակ մեկնես քո ձեռքը, զրուցես․․․ինքը քեզ կհավատա․․․․քեզ կվստահի․․․
Ծով, կարծես համացանցը, մասնավորապես՝ ֆեյսբուքը նոր հարթակ դարձավ և թույլ տվեց մերօրյա գրողներին ավելի հասանելի լինել լսարանին։ Մյուս կողմից, արդյո՞ք գրողի գործերը անվերջ ֆբ-ում տարածելը մի տեսակ չի «գցում գրականության գինը». արդյո՞ք գրողի այսչափ հասանելիությունը բացասական հետևանքներ չունի։
Գիտես, իմ դեպքում այդ ակտիվությունը սկսվեց երկրորդ գրքից մի քիչ առաջ և հետո շարունակվեց։ Շատ եմ լսել, որ հեգնում են, թե ֆեսյբուքյան գրողներ են։ Գիտես, սա նոր, մոդայիկ կարծրատիպ է դառնում։ Սոցիալակաան ցանցը ընդամենը հարթակ է, ինչպես շատ ճիշտ ասեցիր, այստեղ կան ընթերցողներ, անկախ նրանից Հարվարդն են ավարտել, թե միայն իրենց տան խոհանոցը, դու երբեք չգիտես, թե որ ընթերցողը ճիշտ կկարդա քեզ։ Իմ դեպքում, սա նաև ընթերցողի հետ կապ պահպանելու միակ միջոցն է վերջին շրջանում։ Գրականության գինը ոչինչ չի կարող գցել, բացարձակ ոչինչ, եթե դա գրականություն է։ Ճիշտ հակառակը, պետք է ուրախանալ, որ օրինակ ամբողջ համացանցը վերջերս ողոված է բանաստեղծություններով։ Մարդիկ իրենց են փնտրում խոսքի միջոցով, իսկ սա լավագույն ճանապարհն է ինքնաճանաչման։ Վտանգը այլ տեղում է. միտքը, երբ հեշտ է հասանելի դառնում, մարդկանց աչքում է, հետզհետե կորցնում իր արժեքը․․․մարդիկ սովորում են, որ իրենց հեշտ է տրվում, ահա թե ինչու, հեշտ էլ գողանում են, նույնիսկ երբեմն կարող ես հանդիպել քո մտքերին՝ փոխակերպված, բայց անհնար է, որ չճանաչես։ Սա այլ խնդիր է, բայց այս խնդրի լուծումը ցանցից դուրս է։ Եթե դու դեռ մանկապարտեզում երեխային մտածել սովորեցնես, պատկերը այլ կլինի։ Ես ժամանակ առ ժամանակ անհետանում եմ, որովհետև հոգնում եմ, բայց ոչ այնքան հասանելի լինելուց (քանի որ կարծում եմ՝ կարողանում եմ տարածություն պահել), այլ որ աղմուկը շատ է։ Ես մարդաշատ տեղերից կարողանում եմ երկարատև դադար վերցնել, իսկ սոցիալական ցանցը մարդաշատ տեղ է․․․ Կարծում եմ, այսօր կապ չունի՝ ոնց կտաս գրածդ ընթերցողին, կաևորն այն է, որ այն հասնի նրան ինչ-որ մի կերպ․․․Մյուս կողմից, ինքնս էլ, ամեն ինչ չեմ տալիս, ինչքան էլ այդպես թվա, միշտ պետք է գաղտնիքներ ունենալ ընթերցողից․․․
Օրինակ ես, խուսափում եմ, նույնիսկ ամաչում եմ , այս կամ այն գրական հանդեսին ուղարկել գործերս։ Մյուս կողմից, ոչ ոք չի վճարում, իսկ ես իմ էջում ավելի շատ ընթերցող ունեմ։ Հետո սիրում եմ, երբ ընթերցողն է դեպի ինձ գալիս, այդպես վստահ եմ, որ կարդացել է․․․
Այ հենց այդ հետևանքների մասին էր խոսքը։ Գրականություն «փոսթելու» ալիքը ես էլ եմ նկատել, ինձ էլ է ուրախացնում, էնքա՜ն ունիկալ դեմքերի եմ բացահայտել ու երջանկացել։ Իսկ դրականի մասին՝ իսկապես ինչ֊որ հեռահար երկխոսության մեջ ես կարողանում մտնել, արձագանքը զգալ։
Այո, ու մեր զրույց էլ, այս հարթակում ծանոթության արդյունքն է. ո՞նց չգնահատես։
Ծով, Արմինեն Բոյաջյանի հետ զրույցի ընթացքում մի հետաքրքիր մտքի եկանք. Արմինեն ասաց՝ մերօրյա «ինչու»-ները առավելապես մեր մեջ են, դրա համար էլ մերօրյա գրականությունն ավելի ներանձնային է. համամի՞տ ես այս մտքի հետ, և ի՞նչ բնութագիր կտաս դու ժամանակակից, տեղական պոեզիային։
Համաձայն եմ, բայց պիտի փորձեմ բացատրել, ավելի շուտ՝ սովորությանս համաձայն անալիզ անել։ Մենք շատ հարցերի պատասխաններ մեր մեջ ենք փնտրում, որովհետև անընդհատ կախված ենք ինչ-որ բաներից դեռ դպրոցական նստարանից։ Մեզ բոլորը դաստիարակում են, ու ոչ ոք չի սովորեցնում։ «Մեզ» ասելով, նկատի չունեմ հենց ինձ, այլ՝ մեր հասարակությանը․․․ և մենք ստիպված գրականությանը մոտենում ենք ներսից և ոչ թե դրսից ենք գալիս դեպի ներս, բայց այստեղ մի շատ կարևոր բան ունեմ ասելու. իմ սիրելի գրողներից մեկը՝ Մարսել Պրուստը երկար ժամանակ մտածել է, թե ինքը օրինակ վեպ գրել չի կարողանա, քանի որ երևակայություն չունի։ Իսկ հետո՝ օրերից մի օր գրելով, գրելով, գրելով հասկանում է, որ ինքը կկարողանա միայն պատմել այն ամենը, ինչ ապրել է։ Դու ինձ հարցնում ես պոեզիայից, բայց խնդիրը նույնն է. ի՞նչ անի մարդը, եթե կարողանում է պատմել միայն ապրածը, բայց միայն գրելով է, որ ձանձրանալու ես և հանկարծ բացահայտելու ես, որ անգամ ներանձնական դաշտում դու չկաս, կա մեկը, ով ճանապարհորդում է։ Մի հանճարեղ միտք եմ վերջերս հանդիպել Նիկոլա Բուվիեյի «Առանի և այլ վայրերի օրագիրը» գրքում։ Հենց առաջին էջում գրողը մեջբերում է Շարլ-Ալբեր Սենգրիայի «Կարմիր Մրջյուն»-ից, որը չեմ կարդացել, բայց միտքը ֆանտաստիկ է։ Ասում է ՝ «եթե գերբնականը չես տեսնում սովորականում, ի՞նչ իմաստ ունի շարունակելը»․․․ Հավատացե՛ք, շարունակելու են նրանք, ովքեր սկսելու են տեսնել գերբնականը սովորականում․․․
Ծով, երկուսս էլ, կարծես, շատախոս ենք ու սիրուն բաներում մանրանալու սիրահար. Էս պարագայում մեր զրուցը կարող է չավարտվել, այնուամենայնիվ, մի վերջին հարց… Ալիզե` ծովից փչող թեթև քամի/ մրրիկ… ի՞նչ է պետք, որ այդ թեթև քամին փոթորիկ դառնա։
Ժամանակ առ ժամանակ նույնիսկ պատճառ պետք չի․․․բայց կախված է ծովի տրամադրությունից։
Ապրես, հաճելի ու սիրուն էր հետդ զրուցելը, մինչ երևանյան (կամ ով գիտի՝ փարիզյան) հանդիպում։