Պարերգերը գյուղական ժողովրդական երգեր են, որոնք հիմնականում կատարվում են շուրջպարի ուղեկցությամբ: Հնում Պարերգերը ունեցել են ծիսական նշանակություն. Հետագայում աստիճանաբար ծեսից անջատվելով, դարձել գյուղական ժողովրդական կենսակերպի, կենցաղի, արվեստի ամենատարածված տեսակը: Պահպանված ավանդական պարերգերի մեջ գերակշռում են քնարական բնույթի պարերգեր, իսկ ամենաշահարկվող թեման, իհարկե, սերն է։ Այդ ամենն, անշուշտ, ուղեկցվում է նաև կոլորիտով ու բնության նկարագրություններով։ Հայ բոլոր երաժիշտ բանահավաքները գրի են առել գյուղական պարերգի բազմաթիվ նմուշներ, որոնցից են Կոմիտասի գրառած «Ալագյազ»-ը, «Հոդալլո ջան»-ը և շատ այլ պարերգեր: Vnews-ն արանձնացրել է մի քանի սիրուն ու սիրված պարերգեր՝ լավ ու հայկական տրամադրության համար։
«Խնկի ծառ»
Կոմիտաս
Հայկական ժողովրդական երգը պահպանվել է Կոմիտասի մշակմամբ։ Երգը առաջին անգամ հիշատակվել է Կոմիտաս վարդապետի և իր ընկերոջ՝ Մանուկ Աբեղյանի 1903 թվականին խմբագրած «Հազար ու մի խաղ» ժողովածուում։ Մենք ունենք Կենաց ծառի և կնոջ պաշտամունքին նվիրված ծիսական պարեր, որոնցից մեկը կոչվում է «Խնկի ծառ»: Կենտրոնում պարող տոհմի ամենամեծահասակ կինը խորհրդանշում է կենաց ծառ, իսկ նրա շուրջ հավաքված տոհմակիցները, որ գովերգում են կենաց ծառին, վերջինիս երկրպագողներն են ու պաշտողներն են:
Մեր դըռանը խընկի ծառ, Գյուլո՜ւմ ջան, Ձեր դըռանը խընկի ծառ. Գյուլո՜ւմ ջան. Խընկենին ա բերել բար, Գյուլո՜ւմ ջան. Իմ խորոտիկ, պըզտիկ յար: Գյուլո՜ւմ ջան:
Թամզարան պարել են շատ հայկական բնակավայրերում։ Գրառվել է բազմաթիվ տարբերակներ, սակայն գրառման ժամանակ պարը ցուցադրողներից ոչ ոք անվան ծագումը չի կարողացել բացատրել։ Ըստ Կոմիտասի՝ «Թամզարան» հարսանեկան երգ-պար է, որտեղ գլխավոր դերը վերապահվել է պարբաշուն ու պարապոչին։ Իսկ հարսն անպայման կանգնում էր կնքահոր կողքին։
Բարակ մեջքիդ յոթը ծամ,
Թամզարա, հայ թամզարա,
Սրտիդ միջին ունիս կամ,
Թամզարա, հայ թամզարա:
Համ լե-լե, համ զարա
Թամզարա, հայ թամզարա:
Ախչի, ծամդ ծիրանի,
Թամզարա, հայ թամզարա,
Քամին տա՝ թել-թել անի,
Ինչ բան ըսես՝ ըմեն կա:
Կաքավ թռավ մեր արտեն,
Թամզարա, հայ թամզարա,
Կտրավ իմ խաղի ղայդեն,
Ինչ բան ըսես՝ ըմեն կա:
Կրկ. Թամզարա, հայ թամզարա,
Ինչ բան ըսես՝ ըմեն կա:
Աղջի, դու լուսնագ երես,
Թամզարա, հայ թամզարա,
Ի՞նչ կըլնի՝ ինձի սիրես,
Ինչ բան ըսես՝ ըմեն կա:
Գարուն էկավ ու գնաց,
Թամզարա, հայ թամզարա,
Հուրն ընկավ սիրտս, մնաց,
Ինչ բան ըսես՝ ըմեն կա:
Կրկ. Թամզարա, հայ թամզարա,
Ինչ բան ըսես՝ ըմեն կա:
Այ էտինը, էտինը,
Ծունկս զարնեմ գետինը,
Ինձի չհավնող աղջիկը,
Սաղ-սաղ մտնի գետինը:
Էրթիկ-էրթիկ կայնել ես,
Էրթնկա պետ բռնել ես,
Հերս քեզ աղջիկ չի տա,
Իզուր քնեդ կտրել ես:
«Ալագյազ»
Կոմիտաս
Ալագյազ բարձր սարին,
Ձյուն ա կիտվել կատարին.
Սարի՛ ճամփեք, բա՛ց ելեք,
Երթամ, հասնեմ իմ յարին:
Օ յա՜ր, օ յա՜ր,
Ա՜յ սարեր, ա՜յ սարեր,
Վա՜յ արևոտ սարեր,
Կանաչ արոտ սարեր.
Օ յա՜ր, օ յա՜ր,
Օ՜յ, օ՜յ, օ՜յ,
Օ՜յ, օ՜յ, օ՜յ:
Ա՜խ, իմ ճամփեն քարոտ ա,
Սիրտս էրված, յարոտ ա,
Ղարիբի օրն ըլնի սև,
Ազիզ յարի կարոտ ա:
Յարիս տեսա. լալիս էր,
Լալիս, գլխին տալիս էր,
Ճամփա՛ տվեք, ա՛յ սարեր,
Ձեռով արի, գալիս էր:
Էն ի՞նչ ղուշ ա էն քարին,
Սիրտս կաթում ա արին,
Ա՛յ իմ թառլան, թև՛ տուր ինձ,
Թռչեմ, հասնեմ իմ յարին:
«Հո՛դալլո ջան, հո՛դալլո»
Կոմիտաս
Հո՛դալլո ջան, հո՛դալլո, հո՛դալլո ջան, հո՛ դալլո,
Հո՛դալլո ջան, հո՛ դալլո, դալալո ջան, դալալո:
Մեր բաղումը նըռնի ծառ,
Հոդալլո ջան,հոդալլո,
Խընձոր թալեմ արի տար,
Դա՛լալլո ջան, դա՛լալլո,
Սարի լանջը հովվել է,
Հո՛դալլո ջան,հո՛դալլո,
Երնակ էսօր մեկ էլ գար,
Դա՛լալլո ջան,դա՛լալլո:
Ո՞ր պարտեզը, ո՞ր պարտեզը չունի ծառ,
Ո՞ր տնկին է, ո՞ր տնկին է՝ չունի բար,
Վայրի թռչուն, վայրի թռչուն դառել ես,
Զու՛ր ես թըռել, ուր ես թըռել, չունիս յար:
Հո՛դալլո ջան, հո՛դալլո, հո՛դալլո,
Դալալո ջան, դալալո ջան, դալալո:
Կանաչ արտը, կանաչ արտը հաց տարա,
Յարիս տեսա, յարիս տեսա ետ դառա:
էն ի՜նչ հուր էր, էն ի՜նչ հուր էր արևի,
Սիրտըս հալավ, սիրտըս հալավ ու վառավ:
Հո՛դալլո ջան, հո՛դալլո, դալալո ջան, դալալո,
Հո՛դալլո ջան, հո՛դալլո, դալալո ջան, դալալո։
Հո՛դալլո ջան, հո՛դալլո, դալալո ջան, դալալո,
Հո՛դալլո ջան, հո՛դալլո, դալալո ջան, դալալո։
«Լիկիլի»
Ջավախքի հարսանեկան պար, որը գրի է առել մեր Ռուդիկ Հարոյանը։
