Աշխարհահռչակ իտալական կերակուրը` պիցցան, ծնունդ է առել 19-րդ դարում։ 1880 թվականին դոն Ռաֆայելե Էսպոզիտոն` Նեապոլի հայտնի «Պիցերիա դի Պիետրոյի» տերը, այցելուներին մատուցեց մի կերակուր, որն աչքի ընկավ իր հայրենասիրական եռագույնով։ Նա իր այս ճաշատեսակը հնարել էր ի պատիվ այն ժամանակվա Իտալիայի Մարգարիտա թագուհու։ Իտալական դրոշի եռագույնը նա ստացել էր կարմիր` պոմիդորներից, սպիտակ` մոցարելա պանրից և կանաչ` բազիլիկ (ռեհան) կանաչուց։ Պիցցան շատ հավանել էր հենց ինքը` թագուհին, ինչից հետո էլ այն անվանվեց «մարգարիտա»։
Պիցցան իրենցով արած իտալացիները սահուն շրջանցում են այս կերակրատեսակի նախատիպը, որն ավելի քան 2000 տարվա պատմություն ունի։
Հայրենիքը Հին Հունաստանն է:
Իհարկե այն ժամանակ միանգամայն այլ տեսք ու համ է ունեցել պիցցան։ Հին հույներն իրենց plakous կոչվող տափակ հացի վրա լցրել են տարատեսակ սննդամթերքներ` սև ձիթապտուղ, սխտոր, սոխ, խոտաբույսեր, պանիր և կարագ: Դեռևս Պլատոնը իր «Հանրապետություն» գրառման մեջ հիշատակել է, որ տոներին պատրաստվել է հենց այս ուտեստը: Այն հայտնի է եղել Պլակունտոս (Plakuntos) անվամբ: Որոշ ժամանակ անց նմանատիպ մեկ այլ ուտեստ է հայտնվել նաև Հին Հռոմում՝ Պլակենտա (Plakenta) անվամբ:
Պիցցա անունը իտալացիներինն է։ Ի դեպ, երբ իտալացի արտագաղթյալներն իրենց հետ Միացյալ Նահանգներ տարան պիցցան ու 1905 թվականին Նյու-Յորքում բացեցին իտալական պիցցերիան, Իտալիայում բացի հարավային մի քանի քաղաքներից, այս կերակուր մասին լսած անգամ չկային։
Պիցցան Իտալիայում սկսեց «թագավորել» Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, երբ ամերիկացի զինվորներն ամերիկյան նավերով մոտեցան իտալական ափերին։ Հետպատերազմյան շրջանում պիցցան տոնական կերակուր էր Իտալիայում։ Ուրախ ու անհոգ կերակուր, որը մեծ աշխատանք ու բաղադրատոմսի համար հիշողություն չէր պահանջում։
Պիցցան այսօր Իտալիայում մեծ տարածում ունեցող կերակուր է ոչ միայն զբոսաշրջիկների, այլ նաև հենց իրենց` իտալացիների համար։ Իտալացին երբեք տանը պիցցա չի պատրաստում, որովհետև պիցցայի համար պահանջվում մեծ վառարան` 400 աստիճան ջերմությամբ։ Հարավում ապրող իտալացիները պիցցան նախընտրում են ուտել երեկոյան պիցցերիայում, որտեղ սա վեևածվում է հատուկ շոուի։ «Պիցցայոլոն» պարզապես պիցցա պատրաստող խոհարար չէ։ Նա ոչ թե թխում, այլ ներկայացում է խաղում այցելուների առջև։ Ամեն ինչ բաց ցուցադրվում է, հետևում վառվող վառարանն է, իսկ առջևում «պիցցայոլոն», որը հմտորեն պտտացնում պիցցայի խմորը, հատուկ շարժումներով տեղավորում թավայի մեջ, հետո առանց որևէ չափող տարրայի, արագ խմորի վրա է լցնում միջուկը։ «Պիցցայոլոյի» չափման միավորը «պիցցիկոն» է` պտղունցը։
Իտալիայում այսօր «պիցցայոլոն» բարձր վարձատրվող աշխատանք է։
«Մարինարա» և «Մարգարիտա». այսօր այս երկու տեսակի պիցցաներն են, որոնք ամենատարածվածն են Իտալիայում: «Մարինարայի» խմորի վրա դրվում է պոմիդորի երկու մեծ կտոր, օրեգանո, սխտոր և ձիթապտղի յուղ` ձիթապտղի հետ: Պիցցան այսպես է կոչվել, քանի որ ուտեստը պատրաստել է Նեապոլիտանական ծոցից տուն վերադարձող նավաստու կինը։ Ուտեստը պատրաստող կնոջը կոչել են la marinara:
Ըստ վիճակագրական տվյալների` իտալացիների մոտ 40%-ը «Մարգարիտան» համարում է Իտալիայի խորհրդանիշը։ Պիցցայի այս տեսակը ամենատարածվածն է նաև ԱՄՆ-ում։ Յուրաքանչյուր ամերիկացի տարեկան ուտում է միջինը 13 կգ «Մարգարիտա», մինչդեռ իտալացիների պարագայում այդ ցուցանիշը 7.6 կգ է։
