Տաթևի վանական համալիրում յուրահատուկ տեղ է գրավում Սուրբ Երրորդությանը նվիրված «Գավազան սյունը»։
«Գավազան սյունը» կանգնած է Սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցուց հարավ և իրենից ներկայացնում է ճարտարապետական մի գեղեցիկ կերտվածք, նաև հայկական ինժիներական անկրկնելի ստեղծագործություն, որը կառուցվել է 906 թվականին Հովհաննես Եպիսկոպոսի օժանդակությամբ ` Սբ. Պողոս Պետրոս տաճարի շինարարությունը ավարտելուց հետո:
Սյունը կառուցված է կրի և քարի շաղախով և երեսպատված է մանր սրբատաշ քարերով:
Սյունն ութանիստ է, ունի ութ մետր բարձրություն, տեղադրված է ութանիստ «թասի» մեջ, որը ևս խորհրդանիշ է և դրա չափերը նույնպես որոշակի իմաստ ունեն: Կենտրոնում այն բաժանված է երկու մասի , լցված է եղել ջրով, այսինքն (ջր)ավազան է եղել: Այստեղից էլ սյան երկրորդ անունը Գ.ավազան, որը նշանակում է՝
երրորդ ավազան, երրորդ ջուր (հեղեղ), երրորդ սերունդ
Սյունը կառուցվել է արեգակնային շրջանի 8640 տարի պարբերության գաղափարով՝ այդ պարբերության ընթացքին հետևելու համար, որը վերջին մեծ (համաշխարհային) ջրհեղեղից մինչև հաջորդ մեծ աղետ ընկած ժամանակն է:
Ասում են , երբ սյունը հրում էին, նա ճոճվում էր հիմքի վրա և նորից վերադառնում իր ուղղահայաց դիրքին: Մանր քարերով երեսպատված նրա զանգվածի մոնոլիտությունը ձեռք է բերվել միջուկը կազմող որակի շնորհիվ, որով բացատրվում է, թե ինչու ճոճումն ու տատանումները չէին խախտում սյան կառուցվածքի ընդհանուր կայունությունը:
1931-ի վերջին ահեղ երկրաշարժից Տաթևի վանական համալիրի բոլոր կառույցները փլուզվել են` բացառությամբ ճոճվող սյան, որից նրա ստորին` գոտուց ներքև ընկած հատվածը խիստ խարխլվել է: Գյուղի դարբինը, զգալով սյան քանդվելու վտանգը, մետաղական օղակաձև կապերով ձգել, ամրացրել է այն, ինչի շնորհիվ էլ այսօր ճոճվող սյունը կանգուն վիճակում է:
Պատմում է Տաթևի վանահայր Տեր Միքայել վարդապետ Գևորգյանը
- Ըստ ավանդազրույցների, Տաթևի շրջանավարտները կանգնում էին սյան մոտ և աղոթք էին անում: Եթե ճոճվում էր սյունը, ապա իմանում էին , որ այս թեկնածուն արժանավոր է, և տալիս էին վարդապետական աստիճան:
- Սուրբ Գրիգոր Տաթևացու քարոզների ժամանակ այն մշտապես ճոճվել է ՝ ի ապացուցումն այն բանի, որ Տաթևացու քարոզը օժտված էր Սուրբ Հոգու զորությամբ:
- Ըստ ավանդության, գավազանը սարսափեցրել է վանք արշաված սելջուկներին, որոնք ձորից ցած են նետվել՝ գավազանը համարելով սատանայի աշտարակ:
Ըստ արձանագրության՝ այն կառուցվել է 895թ Օգոստոս Նավասարդ ամսվա 11-ին:
աղբյուր՝ tatevvillage.wordpress.com, teamtravelblog.wordpress.com