Գեղանկարչության մեջ կանացի անուններ կան, ավելին՝ դրանք նշանավոր ու հնչեղ անուններ են: Նրանցից մեկին անվանել են «գույնի վիրտուոզ» և դասել Մոնեի ու Մանեի շարքին, մյուսը հիմնադրել է Լոնդոնի Թագավորական ակադեմիան, մեկ ուրիշն էլ՝ նկարել իր ցավն ու դրանով գրավել աշխարհը:
Այսօր կխոսենք 5 կանանց մասին, որոնք նշանակալի դեր են ունեցել գեղանկարչության ոլորտում…
Ալեքսանդրա Էքստեր
Ռուսական ավանգարդի ճանաչված ներկայացուցիչ ու ար-դեկո ոճի հիմնադիրներից մեկը։
Նկարչուհի, դիզայներ, որն իր կյանքը բաժանել է Կիևի, Սանկտ Պետերբուրգի, Մոսկվայի, Վիեննայի ու Փարիզի միջև. հավանաբար այդ է պատճառը, որ Ալեքսանդրային իրենցն են համարում թե՛ ռուսները, թե՛ ուկրաինացիներն ու թե՛ ֆրանսիացիները: Էքստերը եղել է ռուսական ավանգարդի ամենաճանաչված կինն ու ար-դեկոյի հիմնադիրներից մեկը: Ալեքսանդրան ծնվել ու մեծացել է հարուստ գործարարի ընտանիքում, փայլուն կրթություն է ստացել, ճանապարհորդել է, ամուսնացել է, ծանոթացել ու սերտ հարաբերություններ է հաստատել նկարիչ Պաբլո Պիկասոյի, բանաստեղծ Գիյոմ Ապոլիների հետ:
Կիևում Դավիդ Բուռլյուկի հետ կազմակերպել է «Օղակ» /«Звено»/ ցուցահանդեսը։ Նրա կիևյան արվեստանոցը դարձել էր քաղաքի մտավորական ընտրախավի ներկայացուցիչների հանդիպատեղի. այստեղ այցելում էին բանաստեղծուհի Աննա Ախմատովան, գրողներ Իլյա Էրենբուրգը, Օսիպ Մանդելշտամը, պարուհիներ Բրոնիսլավա Նիժինսկան, Էլզա Կրյուգերը, նկարիչներ Ալեքսանդր Բոգոմազովը, Վլադիմիր Բարանոֆ-Ռոսսինը, ապակեպատ պատշգամբում աշխատում էին դեկորատիվ արվեստի ապագա աստղեր Վադիմ Մելլերը, Անատոլ Պետրիցկին, Պ. Չելիշևը…
Բեռլինի «Շտուրմ» պատկերասրահը 1927 թ. կազմակերպել է նկարչուհու առաջին անհատական ցուցահանդեսը։ Հաջորդ տարի կայացել է նրա անհատական ցուցահանդեսը Լոնդոնում՝ «Claridge Gallery»-ում, իսկ 1929-ին Փարիզում՝ «Galerie des Quatre Chemins»-ում կազմակերպվել է «Александра Экстер. Театр. Макеты, декорации, костюмы» ցուցահանդեսը։ Էքստերի աշխատանքների անհատական ցուցահանդես է կազմակերպվել նաև Նյու Յորքում և Պրահայում:
Ալեքսանդրան Իտալիայում ծանոթացել է ֆուտուրիստ նկարիչ Արդենգո Սոֆիչիի և վերջինիս միջոցով՝ այդ երկրի առաջատար ավանգարդիստների հետ, մասնակցել նրանց ցուցահանդեսներին։ Ավանգարդիստական արվեստի մի շարք նշանակալի ցուցահանդեսների է մասնակցել նաև Ռուսաստանում ու Ֆրանսիայում: Հանդես գալով ավանգարդի հովանոցի ներքո՝ Էքստերը իրեն դրսևորել է որպես սուպրեմատիստ ու կոնստրուկտիվիստ նկարիչ, միաժամանակ մեծ դեր խաղացել Ար դեկո շարժման հիմնադրման մեջ։ Նա չի սահմանափակվել մեկ շարժման, մեկ ուղղության շրջանակներով, եղել է փորձարարությունների հակված կին արվեստագետ, որը զբաղվել է նաև բեմանկարչությամբ ու գրքերի ձևավորմամբ:
Անգելիկա Քաուֆման
Նեոդասական նկարչուհի, Լոնդոնի Թագավորական ակադեմիայի հիմնադիր երկու կանանցից մեկը:
Տասնութերորդ դարի վերջին շվեյցարացի նկարչուհի Անժելիկա Կաուֆմանը կարողացավ մեծ վարպետության հասնել մի ժանրում, որը ընդունված էր համարել «տղամարդկանց մենաշնորհը». Քաուֆմանը դարձավ պատմական գեղանկարչության նշանավոր դեմքերից մեկը: 1780-ական թվականներին Անգելիկա Քաուֆմանը շատ հայտնի դարձավ Եվրոպայում՝ ազնվականների, այդ թվում ՝ տարբեր արքայական ընտանիքների ներկայացուցիչների բազմաթիվ դիմանկարների շնորհիվ: Քաուֆմանի՝ դասական դիցաբանության հիման վրա հեղինակած գործերը դառնում էին փորագրություններ, օգտագործվում «գեղարվեստական» արդյունաբերության մեջ. այդպիսով, Անգելիկան ու իր վրձնի գործերը այնպիսի ճանաչում ունեցան, որի մասին կերազեին բազմաթիվ տղամարդ նկարիչներ:
Քաուֆմանը, մեկ այլ նկարչուհու՝ Մերի Մոզերի հետ միասին դարձավ Բրիտանական Արվեստների Թագավորական Ակադեմիայի հիմնադիրներից մեկը: Հաջորդող մեկուկես դարի ընթացքում Ակադեմիայի անդամների շարքերում այլ կանանց անուններ չեն հայտնվել: Բացի այդ, Անժելիկան առաջին կինն էր, որն իր կյանքի զգալի հատվածը նվիրեց մի մասնագիտության, որն այսօր անվանում են դիզայն. նկարչուհին զբաղվում էր առանձնատների կահավորմամբ:
Բերտա Մորիզո
Իմպրեսիոնիզմի «երեք մեծ կանանցից» մեկը:
Փարիզ, Օրանժերի թանգարան, Կլոդ Մոնե. սրանք առաջին ասոցիացիաներն են, որոնք առաջանում են նկարչության սիրահարների մոտ՝ իմպրեսիոնիզմը բառը լսելիս: Պարզվում է՝ ժանրի առաջին ներկայացուցիչների շրջանակներում միայն տղամարդկանց անուններ չեն: Բերտա Միրզո. նրան անվանում էին «գույնի վիրտուոզ», իսկ Գուստավ Գեֆրոյը նրան բնութագրում էր, որպես իմպրեսիոնիզմի «երեք մեծ կանանցից» մեկը՝ Մերի Բրակեմոնդի և Մերի Կեսսետի հետ միասին։
Բերտա Մորիզոն բավականաչափ հարուստ, բուրժուական մի ընտանիքից էր: Նա մանկուց հետաքրքրվում էր գեղանկարչությամն, ինչպես և իր քույրը, սակայն, ի տարբերություն քրոջը, նրան հաջողվեց ոտքով-գլխով մտնել գեղանկարչության ու իմպրեսիոնիզմի աշխարհ: Նա մտերմացավ իր ժամանակների լավագույնների հետ՝ Մոնե, Ռենուար, Սիսլեյ… նույնիսկ ամուսնացավ Էդուարդ Մանեի եղբոր հետ. հենց այդ է պատճառը, որ Մորիզոյի պատկերը ասքան հաճախ կարելի է տեսնել Մանեի գործերում:
«Բերտա Մորիզո». Էդուարդ Մանե
Ջորջիա Օ՛Կիֆ
Ամերիկյան ժամանակակից արվեստի առաջին կին ներկայացուցիչը:
Ջորջիա Օ՛Կիֆ համարվում է ամերիկյան ժամանակակից արվեստի առաջին կին ներկայացուցիչը: Շատերը նրա նկարած ծաղիկների թերթիկների մեջ տեսնում են սեքսուալություն, սակայն նկարչուհին իր գործերում նմանատիպ թաքնված ենթատեքստերի առկայությունը միշտ հերքել է: Քննադատները, սկզբում, հերքում էի տաղանդի առկայությունը Ջորջիայի ստեղծագործություններում, իսկ ինքը՝ նկարչուհին պնդում էր, որ ատում է այն, ինչ նկարում է, այսինքն՝ ծաղիկներ, «սակայն իրական բնորդներն ու բնորդուհիները շատ ավելի թանկ արժեն»:
Միայն նրա ամուսինը՝ լուսանկարիչ և պատկերասրահի սեփականատեր Ալֆրեդ Ստիգլիցն էր մեծ ապագա տեսնում կնոջ գործերում: Նա Ջորջիային անվանում էր ամերիկյան մոդեռնիզմի առաջին կինը և ասում, որ Օ’Կիֆի ստեղծած ծաղիկների, կենդանիների ոսկորների և անապատային լանդշաֆտների պատկերները ամերիկյան գեղարվեստական մշակույթի ու դիցաբանության անքակտելի բաղկացուցիչ մասն են:
Այնուամենայնիվ, արդեն այսօր նկարչուհու աշխատանքները աճուրդի են հանվում՝ տիեզերական գներով: Վերջերս, նրա «Jimson Weed» կտավը, որը հայտնի է նաև, որպես «Սպիտակ ծաղիկ №1», վաճառվեց 44,4 միլիոն դոլարով Նյու Յորքի Sotheby’s աճուրդի տանը: Ջորջիան ռեկորդ սահմանեց՝ դառնալով ամենաբարձր գնով վաճառված կտավի հեղինակը՝ կանանց կողմից ստեղծված արվեստի գործերի շրջանակներում:
«Սպիտակ ծաղիկ №1», Ջորջիա Օ՛Կիֆ
Ֆրիդա Կալո
Կին, որը նկարում էր իր ցավը:
Մագդալենա դել Կարմեն Ֆրիդա Կալո Կալդերոն 20-րդ դարի ամենահայտնի նկարչուհին է։ Նրա նկարչության ոճը մասամբ հարում է սյուրռեալիզմին։ Գեղանկարչության մեջ յուրահատուկ տեղ ունեցող Ֆրիդա Կալոյի ստեղծագործության վրա մեծ հետք են թողել երկու կարևոր դեպքեր: Առաջինն ավտովթարն էր, որը երիտասարդ նկարչուհուն գամեց անկողնուն և ստիպեց վրձին վերցնել ձեռքն ու նկարել: Երկրորդը քաղաքական ակտիվիստ, մեքսիկացի նկարիչ Դիեգո Ռիվերայի հետ ամուսնությունն էր: Իր կտավներում նկարչուհին պատկերել է իր ծանր ապրումներն ու ամուսնու հետ բարդ հարաբերությունները: Հայտնի է նաև իր բազմաթիվ դիմապատկերներով և Մեքսիկայի բնությամբ, արտեֆակտներով ոգեշնչված աշխատանքներով: Երկրի ժողովրդական մշակույթով ոգեշնչված` նա աշխատել է նաիվ ժողովրդական արվեստի ոճով:
1938 թվականին Նյու Յորքի Ժուլյեն Լևի պատկերասրահում սյուրռեալիստ նկարիչ Անդրե Բրետոնը կազմակերպում է Կալոյի առաջին անհատական ցուցահանդեսը: Ցուցահանդեսը հաջողություն է ունենում, որին հաջորդում է մյուսը՝ Փարիզում՝ 1939 թվականին: Այնուհետև, Լուվրը գնում է Կալոյի «Շրջանակը» կտավը՝ դարձնելով նրան առաջին մեքսիկացի նկարիչը, որի աշխատանքը ներառվել է Լուվրի հավաքածուում: 1940-ական թվականների ընթացքում Կալոն մասնակցում է Մեքսիկայում և Միացյալ Նահանգներում կազմակերպված ցուցահանդեսներին: Նա դասավանդել է Լա Էսմերալդայում և դարձել Seminario de Cultura Mexicana-ի հիմնադիր անդամ: Նույն տասնամյակում Կալոյի մշտապես փխրուն առողջությունը սկսում է վատթարանալ: Մեքսիկայում իր առաջին անհատական ցուցահանդեսն ունեցել է 1953 թվականին՝ մահից կարճ ժամանակ առաջ: Մահվան պաշտոնական վարկածը ծանր հիվանդությունն է, սակայն շատերն այն կարծիքին են, որ նկարչուհին ինքնասպան է եղել։
